سفال یکی از دست ساخته های قدیمی و سنتی بشر می باشد که توسط فردی هنرمند به نام سفالگر و با استفاده از چرخ های مخصوص این صنعت تهیه و ساخته می شود.
سفال
یکی از دست ساخته های قدیمی و سنتی بشر می باشد که توسط فردی هنرمند به نام سفالگر و با استفاده از چرخ های مخصوص این صنعت تهیه و ساخته می شود. همچنین یکی از مهم ترین قسمت های ساخت این دسته از محصولات به انتخاب گِل بر می گردد که در این مقاله از بلاگ گیلی شاپ قصد داریم به طور کامل به بررسی حرفه بسیار زیبا و دوست داشتنی خانواده آن ها بپردازیم، لطفا با ما همراه باشید اما با استفاده از این گِل می توان کوزه سفالی ، ظروف سفالی ، قلک سفالی ، بشقاب سفالی و… را در بهترین حالت ممکن ساخت. در ادامه لطفا به نحوه ساخت گمج سفالی توجه ای ویژه داشته باشید.
سفال ،این دست ساخته قدیمی، یک هنر بسیار ناب و اصیل ایران زمین است که استفاده از آن برای نخستین بار توسط افراد غارنشین و ابتدایی صورت می گرفت که بر این اساس می توانستند فرهنگ و حرفه قوم و مذهب خود را به تمامی افراد جهان نشان دهند و محصولی می باشد که گِل آن از خاک رُس و آب تشکیل می شود و توسط افراد بسیار ماهر امروزی بر روی چرخ های نسل جدیدی که طراحی آن ها به صورت اسکلتی آهنی، دو صفحه ی فلزی بزرگ و کوچک، دینام، تسمه و… می باشد، ساخته می شوند اما در گذشته چرخ های سفالگری به این میزان مجهز نبودند و افراد بالاجبار با استفاده از ضربات پا صفحه بزرگ چرخ را حرکت می دادند تا بتوانند شکل نهایی محصول خود را تولید کنند.
روش های ساخت انواع محصولات
در معنای عمومی و واضح تری می توان را اینگونه توصیف نمود: حاصل زحمت و ساخت برخی از محصولات توسط سفالگر و با استفاده از گِل و چرخ های مخصوص را سفال می گویند. که در نهایت می توان انتظار تولید محصولاتی همانند یک گلدان، یک کاسه، یک پارچ، لیوان یا… را از آن ها داشت اما ساخت این محصولات به این آسانی ها هم نمی باشد، در واقع پس از آن که شما یک آثار هنری را خلق نمودید پس از آن باید مراقب های ویژه ای از آن انجام دهید تا در نهایت محصول شما به یک محصول کاملا اصیل تبدیل گردد. این مراحل عبارتند از:
در ابتدا شما محصول خود را با استفاده از گِل می سازید، این محصول در حال حاضر گِلی بسیار خیس و شکل پذیر است و این موضوع آن را به شدت آسیب پذیر می کند اما برای رفع این موضوع محصول مدنظر را با احتیاط کامل بر روی یک تخته چوبی قرار می دهند و سپس آن را به مکانی گرم همانند حیاط پشتی می برند تا کمی خشک شود. ساعاتی صبر می کنیم تا محصول به طور کامل خشک شده و آماده تراشیدن شود. اما چرا؟!!
البته به این جهت تراش می دهند تا برخی از قسمت های اضافه آن را از بین ببرند تا ظرافت و زیبایی کار به درجه نهایی خود برسد، همچنین کف کار را نیز مسطح می کنند تا در نهایت محصول ما بتواند بر روی یک سطح صاف قرار بگیرد. این فرایند در کارگاه های بزرگ همانند کارگاه محبی با دقت و ظرافت بسیار بالایی انجام می شود. دلیل این دقت زیاد پس از لعاب کاری مشخص می شود. تفاوت یک نمونه محصولی که تراشی معمولی خورده است با نمونه مشابه که زمان و دقت کافی برای تراش آن صرف شده، نشان دهنده ی اهمیت تراش کاری توسط استادکاران زبده می باشد.
شستشوی سفال | مهم ترین مرحله در تهیه آن
پس از آن که محصول خود را تراشیدید نوبت به آن می رسد که آن ها را به طور کامل شستشو دهیم، این کار را به این خاطر انجام می دهیم تا تیزی های ناشی از تراش گرفته شود و تمامی سطوح محصول صاف و یکدست شود. شستشو را با یک اسفنج غوطه ور در آب انجام می دهند، اسفنج را از آب خارج کرده و تمامی آب آن را فشار می دهند تا اسفنج حالتی نرم و رطوبت دار به خود بگیرد. سپس بر روی خطوط تراش خورده به صورت رفت و برگشتی عملیات سایش را انجام می دهیم، با این کار عملا باعث می شویم سطح بیرونی محصول آماده لعاب خودرن شود و پس از آن نیز لعاب بر روی محصول کاملا بدرخش اما در برخی از کارگاه ها هنگامی که در اثر حرکت اسفنج ها لک هایی بر روی محصول می افتد را به کمک پارچه های مخصوص این خطوط را محو می کنند تا زیبایی محصول شما بیشتر از قبل شود، حال محصول شما مجددا باید خشک شود و آن را به مدت چند ساعت درون فضای آزادی قرار می دهیم تا بر اثر برخورد هوا به طور کامل خشک شود تا آماده ورود به کوره شود.
قرار دادن سفال در کوزه مخصوص
یکی از مهم ترین قسمت های پخت و تهیه این محصولات مربوط به کوره می باشد، کوره های مخصوصی که برای پخت انواع محصولات گِلی تهیه و ساخته می شوند باید به گونه ای طراحی شوند که ساختار آن ها بتواند درجه حرارت و سوخت بسیار بالایی را تحمل کند، این کوره ها باید بتوانند حرارتی میان ۱۰۰۰ تا ۱۲۰۰ درجه سانتی گراد را تحمل کنند. در کارگاه ها برحسب حساسیت و ظرافت محصول، نوع کوره و پخت آن را مشخص می شود. محصولات شما در کوره چیده می شوند و بعد از تحمل حرارت تقریبی ۱۰۰۰ درجه در زمانی حدود ۱۰ الی ۱۵ ساعت، به سختی لازم می رسند.
محصولات خام برای هر کار تزیینی آماده هستند. می توان آن را با لعاب هایی مثل فیروزه ای، لاجوردی، سرمه ای، سبز و… لعاب کرد، می توان روی آن با گواش و آبرنگ، رنگ روغنی، رنگ های آکرولیک و… نقاشی کشید، می توان با پارچه و به شکل چهل تکه آن را تزیین کرد و هر شیوه دیگری که به زیبایی آن کمک کند، قابلیت اجرا روی محصولات خام را نیز دارد. معروف ترین شکل تزیین این گونه از محصولات، لعاب کاری فیروزه ای و میناکاری لعاب برجسته می باشد. البته در محصولاتی مانند کوزه و کلمن، بهتر است از لعاب استفاده نشود تا خاصیت جذب آب بدنه دستخوش تغییر نشود و بتوانیم آب را درون محصول خنک نگه داریم.